Niedożywienie
Do osób szczególnie narażonych na wystąpienie niedożywienia należą dzieci oraz młodzież w okresie dojrzewania, kobiety ciężarne i karmiące, wegetarianie i osoby stosujące diety niskokaloryczne, przewlekle chorzy, a także osoby starsze, gdyż ryzyko wystąpienia niedożywienia rośnie z wiekiem.
Konsekwencjami niedożywienia jest nie tylko widoczna utrata masy ciała, przede wszystkim tkanki mięśniowej, ale także wiele zmian w funkcjonowaniu organizmu, m.in.: zmniejszenie wydzielania insuliny, a wzrost hormonów katabolicznych: glukagonu i kortyzolu, nasilenie stanu zapalnego w organizmie, osłabienie. Jeśli niedożywienie będzie utrzymywało się przez długi czas, może dojść nawet do poważnych zmian narządowych i układowych:
- powolne zanikanie mięśnia sercowego, zmniejszenie rzutu serca, obniżenie ciśnienia,
- niewydolność oddechowa,
- spadek syntezy białek w wątrobie (m.in. białek biorących udział w krzepnięciu krwi),
- zanik błony śluzowej w jelitach, wzrost przepuszczalności jelit, zaburzenia wchłaniania składników odżywczych,
- zanik cewek nerkowych, zaburzenie filtracji nerkowej,
- anemia i spadek odporności, co przyczynia się do wzrostu częstości zakażeń i zwiększonego ryzyka występowania wielu chorób.
Warto pamiętać, że nie tylko zaniżona masa ciała jest objawem niedożywienia, ponieważ osoby z nadwagą i otyłością również mogą być niedożywione. Wynika to ze źle zbilansowanej diety, niskiej jakości pożywienia, nie dostarczania organizmowi wszystkich niezbędnych witamin i minerałów przede wszystkim przez zbyt małą ilość warzyw i owoców w codziennym jadłospisie.
W celu powrotu do właściwej masy ciała należy zadbać o odpowiednie postępowanie żywieniowe. Punktem wyjścia będzie zwiększenie spożycia pokarmów o około 15-20%, tak aby organizm mógł stopniowo powracać do stanu zdrowia. Należy spożywać posiłki często, o niewielkiej objętości, co około 2-3 godziny. Warto wzbogacić dietę o produkty, które będą gęste odżywczo, a więc np. orzechy, masło orzechowe (naturalne, nie kremy czekoladowo-orzechowe, ponieważ zawierają głownie cukier) czy suszone owoce. Bardzo bogatym odżywczo produktem są jajka, dlatego można je śmiało spożywać, najlepiej na miękko (wtedy składniki odżywcze są najlepiej przyswajalne). W celu zwiększenia kaloryczności posiłków stosuje się proste triki, które podniosą ich energetyczność, m.in.:
- dodatek oleju rzepakowego, oliwy lub majonezu do sałatek,
- dodatek do zupy czy sosu słodkiej śmietanki, łyżki masła lub mleka kokosowego,
- zagęszczanie zup zawiesiną z żółtka i śmietany,
- dodatek masła orzechowego do słodkich potraw.
Ponadto przy wyborze produktów należy kierować się odwrotną zasadą niż na diecie odchudzającej. Jeśli kupujemy twaróg, nie wybierajmy chudego, tylko półtłusty lub tłusty. Można wybrać mozzarellę czy ricottę, które są bardziej kaloryczne. Podobnie z mlekiem – lepiej kupić 3,2% niż 0,5% tłuszczu. Tak samo przy wyborze mięs – wybierać tłustsze, np. udko z kurczaka zamiast piersi. Dzięki temu w tej samej objętości pokarmu dostarczymy więcej kalorii.
Piśmiennictwo:
- Skowronska-Piekarska U.: Niedożywienie. Ocena stanu odżywienia. Kurs „Leczenie żywieniowe” dla Zespołów Żywieniowych. Gniezno 2012
- Wojszel B.: Niedożywienie i dylematy leczenia żywieniowego w geriatrii. Postępy Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 8, 2011
- Łysiak-Szydłowska W.: Konsekwencje niedożywienia w oddziale intensywnej terapii.